Index
Kunnen we het klimaat met hernieuwbare energie redden zonder de natuur aan te tasten?
Biodiversiteit is de wonderbaarlijke variatie in de natuur. Deze variatie is van cruciaal belang voor het voortbestaan van leven op aarde. Daarom is het alarmerend dat de kwaliteit en diversiteit van de natuur met hoge snelheid afneemt.
Klimaatverandering, aangedreven door de uitstoot van CO2 door energieopwekking met fossiele brandstoffen, is een van voornaamste aanjagers van deze afname in biodiversiteit. De voor de hand liggende oplossing is om klimaatverandering en biodiversiteitsverlies tegelijkertijd tegen te gaan, door fossiele brandstoffen in te wisselen voor hernieuwbare energiebronnen. De uitbouw van hernieuwbare energieoplossingen, waaronder nieuwe windparken op zee, kan op zijn beurt alleen ook minder duurzame effecten hebben op de natuur.
Het is van groot belang dat we voor dit belangrijke vraagstuk – hoe we met hernieuwbare energie het klimaat kunnen redden zonder de natuur aan te tasten – een oplossing vinden. Ørsted werkt hier samen met verscheidene partners en experts, zoals ARK en WWF Denemarken, aan door het ontwikkelen van projecten en initiatieven die de uitbouw van groene energie kunnen verenigen met natuurbehoud- en herstel.
Een van de partners waar we samen mee werken aan het tegengaan van biodiversiteitsverlies is ARK Natuurontwikkeling – een Nederlandse NGO die zich inzet voor het aanjagen van wilde natuur. ‘Rewilding’, zoals dit ook wel wordt genoemd, is een principe dat zich richt op het herstellen van natuurlijke ecosystemen en bewezen effectief op land. De samenwerking tussen ARK en Ørsted richt zich op het eveneens realiseren van ‘rewilding’ in de zee, te beginnen met de Noordzee, zoals hierboven wordt geïllustreerd.
Onze partners en experts aan het woord
Ørsted werkt samen met verscheidene partners en experts aan het oplossen van belangrijke vragen over het combineren van groene energie met natuurbehoud en -herstel. Hier worden een aantal van deze vragen kort door hen beantwoord, om een goed geïnformeerd beeld te geven van de complexiteit en uitvoerbaarheid van deze cruciale opgave.
Waarom wil een NGO zoals ARK Natuurontwikkeling samenwerken met een ontwikkelaar van wind op zee?
Als je denkt aan natuurbescherming, denk je waarschijnlijk niet meteen aan het uitbouwen van windparken op zee. Toch is ARK – een Nederlandse NGO die zich inzet om natuurgebieden te realiseren waarin de natuur zoveel mogelijk haar gang mag gaan – dit jaar een samenwerkingsverband aangegaan met Ørsted – een offshore wind ontwikkelaar. Waarom hebben ze voor die samenwerking gekozen?
“Ark en Ørsted streven eigenlijk naar hetzelfde doel: ervoor zorgen dat je een robuuste, zelfredzame, gezonde zee hebt”, antwoord Gijs van Zonneveld, Projectleider bij ARK Natuurontwikkeling. ARK wil daarom samen met Ørsted werken aan het leveren van een positieve bijdrage aan de diversiteit en kwaliteit van natuur, zowel binnen als buiten de ontwikkeling van windmolenparken op de Noordzee. “Dat is denk ik het unieke en leuke van de samenwerking tussen ARK en Ørsted: dat we hebben gezegd dat onze verantwoordelijkheid verder gaat dan alleen in die windmolenparken en we aan de slag gaan met natuurontwikkeling in een geschikte omgeving.”
ARK wil in haar samenwerking met Ørsted dan ook laten zien dat investeren in de natuur niet ‘alleen maar’ investeren in groen inhoudt, maar dat we kansen moeten creëren voor natuurontwikkeling door het te koppelen aan wijdere maatschappelijke en economische belangen. Een windmolenpark genereert energie en kan bijvoorbeeld ook “een perfecte bron zijn voor larfjes van schelpdieren die vervolgens op andere plekken weer nieuwe schelpdierriffen kunnen vormen”, legt Van Zonneveld uit. Een windmolenpark kan daarmee wellicht bijdragen aan meer biodiversiteit in de Noordzee en letterlijk de basis vormen voor een opbouwend, nieuw ecosysteem.
Om dit te bereiken is het belangrijk om door middel van verscheidene, experimentele biodiversiteitsprojecten te onderzoeken hoe we op zee het beste kunnen bijdragen aan biodiversiteit. Dat is precies wat ARK in haar samenwerking met Ørsted probeert doen, zegt Van Zonneveld. “Laten we tien dingen proberen en misschien werken er daar dan maar één of twee van, maar dan kunnen we ons daar wel heel erg op richten en zeggen: dit werkt voor ons. En dan kunnen we gaan kijken hoe we dat project verder kunnen uitbouwen”, om zo natuurbehoud en -herstel in de Noordzee te bewerkstelligen.
Dit is zowel de zoektocht van ARK en Ørsted, “en we kunnen elkaar hier heel erg versterken.”
Is het belangrijker om klimaatverandering te bestrijden of biodiversiteitsverlies te stoppen?
Overstappen op hernieuwbare energie is een belangrijke hoeksteen in het oplossen van de klimaatcrisis. Maar de uitbouw van hernieuwbare energie, waaronder offshore wind, kan ook minder duurzame effecten hebben op de natuur. Betekent dit dat we moeten kiezen tussen het bestrijden van klimaatverandering en het stoppen van biodiversiteitsverlies?
Dit is niet het geval volgens Birte Hansen, Projectmanager Milieubeheer en Vergunningen bij Ørsted, en Gareth Johnson, Lead Strategsch Specialist Milieubeheer en Vergunningen bij Ørsted. Sterker nog, de uitbouw van offshore wind kan en moet fundamenteel bijdragen aan het aanpakken van de klimaatcrisis en de biodiversiteitscrisis.
Klimaatverandering is een van de grootste bedreigingen voor biodiversiteit, want “als het klimaat verandert, verandert de natuur mee”, legt Birte Hansen uit. De uitbouw van hernieuwbare energie draagt derhalve niet alleen fundamenteel bij aan het tegengaan van klimaatverandering, maar tegelijkertijd ook aan het beschermen van biodiversiteit.
Dit betekent alleen niet dat de snelle ontwikkeling van windparken op zee lokaal geen wissel kan trekken op de kwaliteit en diversiteit van natuur. De vraag is dus eigenlijk hoe we zulke mogelijk negatieve effecten van de uitbouw van offshore wind op de natuur kunnen vermijden en, waar het kan, mogelijkheden kunnen bieden aan de natuur om binnen en buiten windparken op zee te groeien.
Volgens Hansen moeten we dus vooral op zoek naar manieren om de uitbouw van offshore wind optimaal te combineren met natuurbehoud én -herstel. “We hebben ons altijd toegewijd aan het vermijden van negatieve effecten van wind op zee op de natuur.[…] Nu gaan we in de richting waar we ons meer focussen op het hebben van een positief effect – op hoe we de natuur in een betere staat kunnen achterlaten dan voor we ons project startten.”
Om dit te realiseren moeten we “zonder dat we precies weten wat de exacte uitkomst is” experimenten uitvoeren die ons meer kunnen leren over hoe we de kwaliteit van de natuur kunnen verbeteren met onze projecten, legt Hansen uit. Daarnaast moeten we samen met onderzoeksinstituten en overheden een methode ontwikkelen waarmee we verlies en groei in biodiversiteit kunnen meten, gaat Gareth Johnson verder. Alleen dan kunnen we “de natuur in een meetbaar betere staat achterlaten na de bouw van een windpark.”
Hoe kunnen we natuurbehoud en -herstel in de Noordzee combineren met offshore wind?
“Het gaat niet goed met de [natuur in de] Noordzee. En ook niet met [de natuur in] het Nederlandse deel van de Noordzee. Daar moeten we met elkaar iets aan doen”, stelt Erwin Coolen – de Programmadirecteur van Stichting De Rijke Noordzee. “En wat is nou beter dan windparken daarvoor gebruiken?”.
Het doel van Stichting De Rijke Noordzee is het halen van gestelde klimaatdoelen, door van de Noordzee een bron van duurzame energie te maken die eveneens rijk is aan natuur. “Dit kunnen we beide heel goed doen met de combinatie van windenergie en natuur”, legt Coolen uit. “Het mooie van die windparken is eigenlijk dat het een stukje gebied is waar geen visserij mag plaatsvinden. Het is er rustig.”. Daardoor zijn windparken op zee volgens hem potentiele “kraamkamertjes van de natuur”. Dat wil zeggen dat ze met de juiste keuzes de basis kunnen vormen voor het voortbrengen en doen groeien van biodiversiteit.
Om deze visie te realiseren moeten we wel beginnen met het ontwikkelen en uitvoeren van experimentele projecten die ons meer kunnen vertellen over de functie en werking van onderwaterleven, voegt Coolen toe. “Toen ik twee jaar geleden startte bij De Rijke Noordzee dacht ik dat er heel veel bekend was over het onderwaterleven. Niks is minder waar. We doen heel veel studies, maar heel weinig experimenten. Dus hoe het nou echt werkt weten we niet zo goed. Door het gewoon echt te doen en echt te experimenteren zijn we pas aan het leren wat er daadwerkelijk onderwater gebeurt.”. Het verzamelen én vrij delen van de kennis die we met deze experimentele projecten verzamelen is cruciaal om zo snel mogelijk effectieve, natuurversterkende maatregelen in windparken te implementeren. “Meten is weten”, stelt Coolen dus.
“Ørsted heeft hierin al het voortouw genomen” door vanuit het verkrijgen van een bouwvergunning voor een windpark te kijken naar het tegelijkertijd ontwikkelen van natuurversterkende maatregelen, verklaart Coolen.Ørsted doet samen met De Rijke Noordzee, Wageningen Marine Research en het consortium Win-Wind onderzoek naar het gedrag van kabeljauw en kreeft in Ørsted’s Borssele 1&2 windpark op zee. De data die we met dit experimentele project verzamelen is voor ons heel belangrijk, zegt Coolen. Alle toekomstige offshore wind ontwikkelaars, zowel in Nederland als in de rest van de wereld, kunnen in de toekomst op die kennis bouwen wanneer ze kijken naar hoe ze hun windpark op zee het beste natuurversterkend kunnen maken.